{:ru}Как военная пропаганда работает в школах{:}{:pl}Jak działa propaganda wojenna w szkołach{:}{:de}Wie Kriegspropaganda in Schulen funktioniert{:}
Год назад, в первую неделю тотального вторжения России в Украину, более 5000 учителей в России поддержали петицию против начала войны. Но уже в конце марта 2022 года его создатели отозвали имена подписавших: было понятно, что высказывать свою позицию уже небезопасно.
Идеологическое давление на российских школьников постепенно, но постоянно усиливается. Для них проводятся курсы начальной военной подготовки, создана новая провластная структура «Первое движение», усилена работа Военно-патриотического объединения. По указанию властей торжественная церемония поднятия флага и исполнение государственного гимна проводятся каждое утро понедельника во всех школах России — на этот раз входы в школы перекрыты — перед началом нового урока «Беседы о делах» место. Теперь будет курс на эту же тему для родителей.
В российских школах до сих пор работают учителя, выступающие против войны
С сентября 2023 года во всех школах страны у директоров будут специальные советники по воспитанию. Уже сейчас дети посылают открытки российским солдатам на фронт и участвуют в конкурсах с военной тематикой. Есть случаи увольнения учителей за оппозиционные взгляды и преследования родителей, дети которых высказываются в поддержку Украины.
Учитель из Нижегородской области
У многих сложилось впечатление, что преподавание и образование по истории существенно изменились. Не совсем. Квасный патриотизм продолжается до февраля 2022 года. С началом войны, конечно, все это ухудшилось, но пока это не полная система.
В «разговоре о важных делах» сначала планировалось говорить о «СВО» (российские власти называли войну на Украине «специальной военной операцией». — Р.С.), но этот план был отменен, когда это вызвало явный отказ родителей в Внезапное изменение до 1 сентября 2022 года. Таким образом, «разговоры о том, что важно» направлены на развитие скорее индивидуалистических ценностей: рассказать детям, что хорошо быть бизнесменом, блоггером. Кто модерирует «разговор о важных делах», по сути, никто не проверяет.
Да, появились письма детей на фронт, другие формы солидарности с «СВО». Чиновники министерства просвещения пытаются продемонстрировать поддержку режиму. Все эти мероприятия не требуют больших усилий от учителей, иногда ещё и денежку платят, и дают чувство сопричастности – вроде как нашим помогаем. На местах есть перегибы, если чиновники или учителя пропаганду воспринимают буквально.
Есть учителя, директора, которые верят, что все всерьез, что мы строим «русский мир», а они ведут борьбу на своем фронте и должны подавлять несогласных. И чем дальше всё зайдет, тем больше таких будет.
Каждый реализует то, что в голову пришло
«Юнармия» реализуется, если в школе есть люди, которые за это болеют – в основном бывшие военные. До «Движения первых» было Российское движение школьников, которое никто уже не помнит. Тут средства тоже освоят и забудут. Ничего, кроме отвращения к патриотизму, таким образом не прививается. Все плохо продумано, не подготовлено, проводится для галочек и отчетов. И общество, и дети это видят.
В образовании не наблюдается последовательной стратегии, реализуются сиюминутные потребности. Чиновники в Министерстве просвещения меняются достаточно быстро. Каждый реализует то, что в голову пришло. Образование – это и бизнес, потому что на проведение мероприятий выделяются серьезные государственные средства.
Куча чиновников, структур примазываются к грантам. Если вместо патриотизма нужен будет космополитизм – точно так же будут внедрять. Буквально до «СВО» внедряли участие во всемирной аттестации учеников PISA, а потом резко прекратили.
Директора часто слетают со своих должностей
Но Россия по-прежнему является частью мирового образовательного тренда — российские школы нацелены на развитие в детях лидерства, индивидуальности и в какой-то степени толерантности. Для ЛГБТ конечно нет, а для людей с инвалидностью да. Этнические конфликты подавляются.
Родители в школе были в ужасе. Задача директора сделать так, чтобы на его территории все было спокойно. Чему может противостоять человек? Для ваших детей. Директор находится между родителями и учителями и, с другой стороны, между чиновниками и бизнесом, реализующим проект в школе. Директора часто вылетают со своих постов.
Если учителя хорошие и понимают друг друга с директором, то могут отправить красивые отчеты чиновникам и остановить государственную пропаганду. Я также модерирую «Беседы о том, что важно». Как я их веду: Вы меня не осудите, я следую всем методическим советам. Но вы всегда можете показать это так, чтобы вызвать у детей смех или неприятие.
Все прекрасно знают в школе, что я подписывал петицию против войны и продолжаю быть против. Может быть, и ко мне начнут придираться, но пока нет.
Учитель из Иркутской области
– В феврале прошлого года, когда все началось, учителя между собой пытались разговаривать о происходящем, узнавать точки зрения друг друга. Затем стали приходить директивы, что можно, что нельзя. На практике в каждой школе все это работает по-разному, очень многое зависит от директора.
У нас в школе директор заняла позицию, что мы о войне не разговариваем, тему не поднимаем лишний раз. Но директора начали продавливать: были доносы, что она срывает патриотическое воспитание. Доносы писали учителя.
Активизировалось военно-патриотическое направление
Во всех коллективах есть те, у кого родственники в Украине – они обычно адекватнее воспринимают ситуацию. Когда в сентябре начались «Разговоры о важном», многие максимально старались их саботировать. Особенно темы, касающиеся «СВО». В принципе во многих случаях можно вместо «разговоров» провести классный час.
Активизировалось военно-патриотическое направление: казаки, реконструкторы Великой Отечественной войны, ветераны Афганистана. Они приходят в школу, чуть что, начинают скандалить: такая-то школа нас не пустила. Дети их мероприятия очень по-разному воспринимают: видел, как многие уходили при первой возможности.
«Юнармию» родителям рекламируют как организацию, где детей обучат дисциплине. Ну и есть идейные родители, которые поддерживают Кремль, родители «при погонах». Пятиклассника сложно разве мотивировать? Вот пойдешь в «Юнармию», будешь ходить в красивой форме. До войны «юнармейцы» в основном в походы ездили. Сейчас и стрельбы устраивают в тирах, и какие-то сборы у них проходят.
Писание писем на фронт у нас было спущено на тормозах. Правда, некоторые учителя проявили инициативу и сами заставляли детей это делать.
События в Украине будет комментировать детям только один учитель, историк
С сентября учителя о войне между собой или не говорят вообще, или полушепотом. Многие боятся доносчиков. Публичная критика войны в школе сейчас практически невозможна. Иногда школьники задают вопросы, отвечать на которые очень стрёмно: кто войну начал, как её закончить, кто прав, кто виноват. У нас на педсовете директор сказала, что события в Украине будет комментировать детям только один учитель, историк. Он на теме Украины «повернут».
Учитель из Удмуртии
– В разных школах ситуация разная: зависит от того, насколько патриотически заряжено руководство. Есть школы, которые лишь демонстрируют лояльность власти. Во всяком случае не очень это выпячивают, не сильно заставляют эти мероприятия проводить.
А есть школы, где не формальная, а настоящая агрессия ведется против Украины, украинского народа. Без конца муссируется эта тема: там враги, нацисты, «наших не бросаем» и все такое. Делается это абсолютно искренне: на уроках, переменах, классных часах, где уже никто и не просит. Хочется сказать: уроки ведите!
Дети в начальной школе на этих конкурсах делают макеты военной техники
Во многом поведение руководства зависит от того, какой контингент родителей в школе. Если школа немного повышенного уровня, и родители разные точки зрения имеют, руководство ведет себя осторожно.
В школе, где я работаю, нет ни кадетского движения, ни юнармейцев. В других школах эти движения, безусловно, активизировались. Даже в детских садах дети в военной форме читают стихи, где призывают с оружием в руках защищать нашу страну, на которую напали. Проводятся конкурсы «Мир без войны», и дети в начальной школе на этих конкурсах делают макеты военной техники.
При этом положение с правами работников ухудшается. Меняются должностные инструкции, выходят приказы, противоречащие всем трудовым нормам. Я болтаюсь на волоске – ощущение, что скоро меня погонят.
Агрессивное отношение к другим странам вышло, безусловно, на новый уровень
«Разговоры о важном» я не веду: у нас их не оплачивают, со мной никто соглашение не заключал, я имею право их не вести. Другие – ведут. Кто по убеждению, кто – потому что так проще. Материалы дали, прочитал. Меньше думать: учителя завалены работой по самые уши, думать некогда. Ходят слухи, что проведение «Разговоров о важном» будет контролировать Рособрнадзор.
Оплачиваются ли «Разговоры о важном» – видимо, зависит от того, есть ли на это деньги в региональном бюджете. Федералы только приказали, но денег не выделили.
То, что влияние организаций типа «Юнармии» выросло, однозначно. Приходят на родительские собрания, говорят о том, что через «Юнармию» в некоторые вузы можно поступить вне конкурса, обещают и другие плюшки.
В провинции критически настроенные учителя – в основном одиночки
Агрессивное отношение к другим странам вышло, безусловно, на новый уровень. Не во всех семьях есть понимание ситуации, и внушить детям что-либо очень легко. Я слышу, как сами учителя реагируют, когда ребенок говорит что-то «непатриотичное» – жалеет украинцев, например. Как учителя на таких детей агрессивно набрасываются. Безусловно, большую роль играет телевидение. И слепая вера в то, что всё, что сказано сверху – правильно, что там не могут врать. Вера абсолютно иррациональная.
В отличие от столицы, у нас нет возможности для родителей написать заявление, что их дети не будут посещать «Разговоры о важном». Москва – это другое государство, в провинции всё гораздо хуже и страшнее. В Москве просвещенных всё же больше. Я общаюсь с московскими учителями: у них есть поддержка, общность, понимание ситуации. В провинции критически настроенные учителя – в основном одиночки.
{:}{:pl}Rok temu, w pierwszym tygodniu wszechogarniającej inwazji Rosji na Ukrainę, ponad 5 tys. nauczycieli w Rosji poparło petycję przeciwko wybuchowi wojny. Ale już pod koniec marca 2022 roku jej twórcy wycofali nazwiska sygnatariuszy: było jasne, że wyrażanie ich stanowiska nie jest już bezpieczne.
Presja ideologiczna na rosyjską młodzież szkolną stopniowo, ale systematycznie wzrasta. Prowadzone są dla nich wstępne szkolenia wojskowe, powstała nowa prorządowa struktura — Pierwszy Ruch, zintensyfikowano pracę Wojskowego Stowarzyszenia Patriotycznego. Na polecenie władz w każdy poniedziałek rano we wszystkich szkołach w Rosji — tym razem wejścia do szkół są zamknięte — przed rozpoczęciem nowej lekcji «Rozmowy o biznesie» odbywa się uroczysta ceremonia podniesienia flagi i odśpiewania hymnu narodowego. Teraz odbędzie się kurs na ten sam temat dla rodziców.
Rosyjskie szkoły nadal mają antywojennych nauczycieli
Od września 2023 roku wszystkie szkoły w kraju będą miały specjalnych doradców edukacyjnych. Już teraz dzieci wysyłają pocztówki do rosyjskich żołnierzy na froncie i biorą udział w konkursach o tematyce wojskowej. Zdarzają się przypadki zwalniania nauczycieli za opozycyjne poglądy i szykanowania rodziców, których dzieci wyrażają poparcie dla Ukrainy.
Nauczyciel z regionu Niżnego Nowogrodu
Wiele osób ma wrażenie, że nauczanie i wychowanie historyczne uległo zasadniczej zmianie. Nie do końca. Quasi-patriotyzm trwa do lutego 2022 roku. Wraz z wybuchem wojny oczywiście wszystko się pogorszyło, ale nie jest to jeszcze kompletny system.
W «mówieniu o ważnych sprawach» najpierw planowano mówić o «SVO» (władze rosyjskie określiły wojnę na Ukrainie jako «specjalną operację wojskową». — R.C.), ale zrezygnowano z tego planu, gdy wywołał on wyraźną odmowę rodziców w Nagłej Zmianie przed 1 września 2022 roku. Tak więc «mówienie o tym, co ważne» ma na celu rozwijanie raczej wartości indywidualistycznych: mówienie dzieciom, że dobrze jest być biznesmenem, blogerem. Kto moderuje «rozmowy o tym, co ważne», w zasadzie nikt nie sprawdza.
Owszem, pojawiły się listy od dzieci na front, inne formy solidarności z «SWO». Urzędnicy ministerstwa edukacji starają się pokazać poparcie dla reżimu. Wszystkie te działania nie wymagają od nauczycieli wielkiego wysiłku, czasem też płacą pieniądze i dają poczucie przynależności, jakbyśmy pomagali swoim. Lokalnie zdarzają się zagięcia, jeśli urzędnicy lub nauczyciele biorą propagandę dosłownie.
Są nauczyciele i dyrektorzy, którzy wierzą, że wszystko jest na poważnie, że budujemy «rosyjski świat», podczas gdy oni walczą na własnym froncie i muszą tłumić tych, którzy się z tym nie zgadzają. A im dalej sprawy pójdą, tym będzie ich więcej.
Każdy wdraża to, co mu przyjdzie do głowy.
«Yunarmiya» jest wdrażana, jeśli w szkole są ludzie, którym na tym zależy — głównie byli wojskowi. Przed Ruchem Pierwszych był rosyjski Ruch Uczniów, o którym nikt już nie pamięta. Tutaj też fundusze zostaną wchłonięte i zapomniane. Nic poza niechęcią do patriotyzmu nie jest w ten sposób zaszczepiane. Wszystko jest słabo przemyślane, nieprzygotowane, realizowane na rzecz kleszczy i sprawozdań. Widzi to zarówno społeczeństwo, jak i dzieci.
W edukacji nie ma spójnej strategii, realizowane są chwilowe potrzeby. Urzędnicy w Ministerstwie Edukacji zmieniają się dość szybko. Każdy wdraża to, co mu przyjdzie do głowy. Edukacja to też biznes, bo na działania przeznaczane są poważne środki publiczne.
Do dotacji przywiązanych jest wielu urzędników, struktur. Jeśli zamiast patriotyzmu potrzebny jest kosmopolityzm, to samo będzie wdrażane. Dosłownie przed «SVO» wprowadzili udział w światowym ocenianiu uczniów przez PISA, a potem gwałtownie przestali.
Dyrektorzy często wypadają z urzędu.
Ale Rosja wciąż wpisuje się w światowy trend edukacyjny — rosyjskie szkoły stawiają sobie za cel rozwijanie w dzieciach przywództwa, indywidualności i do pewnego stopnia tolerancji. Oczywiście nie dla osób LGBT, ale dla osób niepełnosprawnych tak. Konflikty etniczne są tłumione.
Rodzice w szkole byli przerażeni. Zadaniem dyrektora jest dbanie o to, by na jego terenie wszystko było spokojne. A czemu człowiek może się sprzeciwić? Dla swoich dzieci. Dyrektor jest między rodzicami a nauczycielami, a z drugiej strony między urzędnikami a firmami realizującymi projekt w szkole. Dyrektorzy często są wyrzucani ze swoich stanowisk.
Jeśli nauczyciele są dobrzy i rozumieją się z dyrektorem, mogą wysyłać fajne raporty do urzędników i powstrzymać rządową propagandę. Moderuję też «Rozmowy o tym, co ważne». Jak je moderuję: Nie będziecie mnie oceniać, stosuję się do wszystkich wskazówek metodycznych. Ale zawsze można to pokazać w taki sposób, żeby dzieci się śmiały albo nie.
W szkole wszyscy dobrze wiedzą, że podpisałam petycję przeciwko wojnie i nadal jestem przeciwko niej. Może i mnie zaczną się czepiać, ale jeszcze nie teraz.
Nauczyciel z obwodu irkuckiego
- W lutym ubiegłego roku, kiedy wszystko się zaczęło, nauczyciele próbowali rozmawiać między sobą o tym, co się dzieje, poznać wzajemnie swoje punkty widzenia. Potem zaczęły napływać dyrektywy, co można, a czego nie można robić. W praktyce w każdej szkole to wszystko działa inaczej, wiele zależy od dyrektora.
W naszej szkole dyrektorka stanęła na stanowisku, że nie mówimy o wojnie i nie poruszamy więcej tego tematu. Były donosy, że zakłóca wychowanie patriotyczne. Nauczyciele pisali donosy.
Ruch wojskowo-patriotyczny stał się bardziej aktywny
We wszystkich zespołach są osoby mające krewnych na Ukrainie, które zwykle reagują bardziej wrażliwie na sytuację. Kiedy we wrześniu rozpoczęły się Rozmowy o rzeczach ważnych, wielu próbowało je jak najbardziej sabotować. Szczególnie tematy związane z «SSR». W zasadzie w wielu przypadkach zamiast «pogadanki» można przeprowadzić godzinę lekcyjną.
Uruchomiono kierunek wojskowo-patriotyczny: Kozacy, rekonstruktorzy II wojny światowej, weterani Afganistanu. Przychodzą do szkoły i zaczynają nas skandalizować: szkoła nie wpuściła nas do środka. Dzieci różnie odbierają swoje imprezy — widziałem, że wiele z nich wychodzi przy pierwszej okazji.
«Yunarmiya» jest reklamowana rodzicom jako organizacja, w której dzieci będą uczone dyscypliny. A są rodzice ideologiczni, którzy popierają Kreml, rodzice «z naramiennikami». Czy trudno jest zmotywować piątoklasistę? Jeśli wstąpisz do Młodej Gwardii, będziesz nosił ładny mundur. Przed wojną «młodzieńcy» jeździli głównie na biwaki. Teraz strzelają na strzelnicach i organizują obozy szkoleniowe.
Pisanie listów na front zostało odłożone na dalszy plan. To prawda, że niektórzy nauczyciele wyszli z inicjatywą i kazali dzieciom robić to samodzielnie.
Tylko jeden nauczyciel, historyk, będzie komentował dzieciom wydarzenia na Ukrainie
Od września nauczyciele nie rozmawiają o wojnie między sobą ani w ogóle, ani półszeptem. Wielu z nich boi się donosicieli. Publiczna krytyka wojny w szkole jest teraz prawie niemożliwa. Czasami uczniowie zadają pytania, na które odpowiedź jest bardzo przerażająca: kto rozpoczął wojnę, jak ją zakończyć, kto ma rację, a kto się myli. Na naszym spotkaniu nauczycieli dyrektor powiedział, że tylko jeden nauczyciel, historyk, będzie komentował wydarzenia na Ukrainie. On jest «odwrócony na temat Ukrainy».
Nauczyciel z Udmurtii
- Sytuacja w poszczególnych szkołach jest różna: zależy od tego, jak bardzo patriotycznie naładowane jest kierownictwo. Są szkoły, które wykazują tylko lojalność wobec władz. W każdym razie nie wystają zbytnio, nie każą organizować takich imprez.
I są szkoły, w których jest nie formalna, ale realna agresja wobec Ukrainy i ukraińskiego narodu. Na ten temat mówi się bez końca: są wrogowie, naziści, «nie opuścimy naszego narodu» i wszystko inne. Robi się to z całą szczerością: na lekcjach, przerwach i w domach, gdzie nikt już nawet nie pyta. Chciałoby się powiedzieć: uczcie się na lekcjach!
Dzieci w szkołach podstawowych robią makiety sprzętu wojskowego w ramach tych konkursów.
Wiele w zachowaniu dyrekcji zależy od tego, jaki kontyngent rodziców ma szkoła. Jeśli szkoła jest na nieco wyższym poziomie, a rodzice mają różne poglądy, to dyrekcja zachowuje się ostrożnie.
W szkole, w której pracuję, nie ma ruchu kadetów, nie ma armii młodzieżowej. W innych szkołach te ruchy na pewno się nasiliły. Nawet w przedszkolach dzieci w mundurach wojskowych recytują wiersze nawołujące do chwycenia za broń w obronie naszego kraju, który został zaatakowany. Organizowane są konkursy «Świat bez wojny», a dzieci w szkołach podstawowych wykonują w nich makiety sprzętu wojskowego.
Pogarszają się prawa pracowników. Zmienia się opisy stanowisk, wydaje się polecenia, które są sprzeczne z wszelkimi standardami pracy. Wiszę na włosku — mam wrażenie, że zaraz mnie przegonią.
Agresywne nastawienie do innych krajów z pewnością osiągnęło nowy poziom
«Nie prowadzę ważnych rozmów: nie płacimy za nie, nikt nie podpisał ze mną umowy, więc mam prawo ich nie prowadzić. Inni to robią. Jedni robią to z przekonania, inni, bo tak jest łatwiej. Oni dostali materiały i ja je przeczytałem. Mniej myślenia: nauczyciele są pochłonięci pracą i nie mają czasu na myślenie. Chodzą słuchy, że Talking About Important będzie nadzorowany przez Federalną Służbę Nadzoru Edukacji i Nauki.
Czy Talking About Important będzie płatne, czy nie, to chyba zależy od tego, czy w budżecie regionalnym znajdą się na to pieniądze. Federalni jedynie zarządzili, ale nie przyznali żadnych pieniędzy.
To, że wzrosły wpływy takich organizacji jak Unarmia, jest jednoznaczne. Przychodzą na zebrania rodziców, opowiadają, że dzięki Unarmii można dostać się na niektóre uczelnie bez konkursu, obiecują inne przywileje.
Krytyczni nauczyciele na prowincji to w większości samotnicy
Agresywne postawy wobec innych krajów z pewnością osiągnęły nowy poziom. Nie wszystkie rodziny mają zrozumienie dla sytuacji i bardzo łatwo jest indoktrynować dzieci. Słyszę, jak sami nauczyciele reagują, gdy dziecko mówi coś «niepatriotycznego» — szkoda im np. Ukraińców. Jak nauczyciele agresywnie atakują takie dzieci. Na pewno dużą rolę odgrywa telewizja. I ślepa wiara, że wszystko, co powiedziane z góry, jest słuszne, że nie mogą kłamać. Ta wiara jest zupełnie irracjonalna.
W przeciwieństwie do stolicy, u nas rodzice nie mają możliwości napisania oświadczenia, że ich dzieci nie będą uczęszczać na Rozmowy o Ważnych Rzeczach. Moskwa to inne państwo, na prowincji sprawy mają się znacznie gorzej i straszniej. W Moskwie są jednak ludzie bardziej oświeceni. Porozumiewam się z moskiewskimi nauczycielami: mają wsparcie, wspólnotę, zrozumienie sytuacji. Na prowincji krytyczni nauczyciele to w większości samotnicy.
{:}{:de}Vor einem Jahr, in der ersten Woche der russischen Invasion in der Ukraine, unterstützten mehr als 5 000 Lehrer in Russland eine Petition gegen den Ausbruch des Krieges. Doch bereits Ende März 2022 zogen die Initiatoren die Namen der Unterzeichner zurück: Es war klar, dass es nicht mehr sicher war, ihre Position zu vertreten.
Der ideologische Druck auf russische Schulkinder nimmt allmählich aber stetig zu. Für sie werden militärische Grundausbildungskurse abgehalten, eine neue regierungsfreundliche Struktur, die Erste Bewegung, wurde gegründet, und die Arbeit der Militärpatriotischen Vereinigung wurde intensiviert. Auf Anordnung der Behörden findet jeden Montagmorgen in allen Schulen Russlands eine feierliche Zeremonie zum Hissen der Flagge und Singen der Nationalhymne statt — diesmal sind die Eingänge zu den Schulen geschlossen -, bevor die neue Unterrichtsstunde «Gespräch über das Geschäft» beginnt. Jetzt gibt es auch einen Kurs zum gleichen Thema für Eltern.
Russische Schulen haben weiterhin Antikriegslehrer
Ab September 2023 wird es an allen Schulen des Landes spezielle Bildungsberater geben. Schon jetzt schicken Kinder Postkarten an russische Soldaten an der Front und nehmen an Wettbewerben mit militärischem Thema teil. Es gibt Fälle, in denen Lehrer wegen oppositioneller Ansichten entlassen und Eltern schikaniert werden, deren Kinder sich für die Ukraine aussprechen.
Ein Lehrer aus der Region Nischni Nowgorod
Viele Menschen haben den Eindruck, dass sich der Geschichtsunterricht und die Erziehung im Fach Geschichte grundlegend verändert haben. Das ist nicht der Fall. Der Quasi-Patriotismus hält bis Februar 2022 an. Mit dem Ausbruch des Krieges hat sich natürlich alles verschlechtert, aber es handelt sich noch nicht um ein vollständiges System.
Beim «Reden über wichtige Angelegenheiten» war zunächst geplant, über «SVO» zu sprechen (die russischen Behörden bezeichneten den Krieg in der Ukraine als «besondere militärische Operation». — R.C.), aber dieser Plan wurde aufgegeben, als er vor dem 1. September 2022 zu einer ausdrücklichen Ablehnung durch die Eltern in Sudden Change führte. Das «Reden über das, was wichtig ist» zielt also darauf ab, eher individualistische Werte zu entwickeln: Kindern zu sagen, dass es gut ist, ein Geschäftsmann, ein Blogger zu sein. Wer das «Reden über das, was wichtig ist» moderiert, wird von niemandem überprüft.
Ja, Briefe von Kindern an die Front, andere Formen der Solidarität mit «SWO» sind aufgetaucht. Beamte des Bildungsministeriums versuchen, Unterstützung für das Regime zu zeigen. All diese Aktivitäten erfordern von den Lehrern keinen großen Aufwand, manchmal werden sie auch bezahlt und geben ein Gefühl der Zugehörigkeit, als ob wir unseren eigenen Leuten helfen würden. Vor Ort gibt es Probleme, wenn Beamte oder Lehrer die Propaganda wörtlich nehmen.
Es gibt Lehrer und Schulleiter, die glauben, dass alles ernst ist, dass wir die «russische Welt» aufbauen, während sie an ihrer eigenen Front kämpfen und diejenigen unterdrücken müssen, die anderer Meinung sind. Und je weiter die Dinge voranschreiten, desto mehr von ihnen wird es geben.
Jeder setzt um, was ihm in den Sinn kommt.
«Die Yunarmiya wird umgesetzt, wenn es in der Schule Leute gibt, die sich dafür interessieren — meist ehemalige Militärs. Vor der Bewegung der Ersten gab es die Russische Schülerbewegung, an die sich heute niemand mehr erinnert. Auch hier werden die Mittel absorbiert und vergessen. Auf diese Weise wird nichts als eine Abneigung gegen den Patriotismus eingeimpft. Alles ist schlecht durchdacht, unvorbereitet, wird um der Häkchen und Berichte willen durchgeführt. Sowohl die Gesellschaft als auch die Kinder sehen das.
Es gibt keine kohärente Strategie im Bildungswesen, momentane Bedürfnisse werden umgesetzt. Die Beamten im Bildungsministerium wechseln recht schnell. Jeder setzt um, was ihm gerade in den Sinn kommt. Bildung ist auch ein Geschäft, denn es werden erhebliche öffentliche Mittel für Aktivitäten bereitgestellt.
Viele Beamte, Strukturen sind an die Zuschüsse gebunden. Wenn Weltoffenheit anstelle von Patriotismus gefragt ist, wird das Gleiche umgesetzt. Buchstäblich vor «SVO» wurde die Teilnahme an der weltweiten Schülerbeurteilung durch PISA eingeführt und dann abrupt gestoppt.
Schulleiter fallen oft aus dem Amt.
Aber Russland ist immer noch Teil des globalen Bildungstrends — russische Schulen zielen darauf ab, bei Kindern Führungsqualitäten, Individualität und in gewissem Maße auch Toleranz zu entwickeln. Natürlich nicht für LGBT-Menschen, aber für Menschen mit Behinderungen, ja. Ethnische Konflikte werden unterdrückt.
Die Eltern an der Schule waren entsetzt. Es ist die Aufgabe des Schulleiters, dafür zu sorgen, dass in seinem Bereich alles friedlich ist. Was kann ein Mensch dagegen tun? Für Ihre Kinder. Der Schulleiter steht zwischen Eltern und Lehrern und auf der anderen Seite zwischen den Beamten und den Unternehmen, die das Projekt in der Schule durchführen. Schulleiter werden oft aus ihrem Amt gedrängt.
Wenn die Lehrer gut sind und sich mit dem Schulleiter verstehen, können sie den Beamten gute Berichte schicken und die Regierungspropaganda stoppen. Ich moderiere auch «Gespräche über das, was wichtig ist». Wie ich sie moderiere: Sie werden mich nicht verurteilen, ich befolge alle methodischen Ratschläge. Aber man kann es immer so zeigen, dass es die Kinder zum Lachen bringt oder nicht.
In der Schule wissen alle sehr gut, dass ich eine Petition gegen den Krieg unterschrieben habe und immer noch dagegen bin. Vielleicht fangen sie auch an, auf mir herumzuhacken, aber noch nicht.
Ein Lehrer aus der Region Irkutsk
- Im Februar letzten Jahres, als alles begann, versuchten die Lehrer, sich untereinander über die Vorgänge auszutauschen und die Standpunkte der anderen zu erfahren. Dann kamen die ersten Anweisungen, was zu tun und zu lassen war. In der Praxis funktioniert das alles an jeder Schule anders; viel hängt vom Schulleiter ab.
An unserer Schule vertrat die Schulleiterin den Standpunkt, dass wir nicht über den Krieg sprechen und das Thema nicht mehr ansprechen. Es gab Denunziationen, dass sie die patriotische Erziehung störe. Lehrer schrieben Denunziationen.
Die militärisch-patriotische Bewegung wurde aktiver
In allen Teams gibt es Menschen mit Verwandten in der Ukraine, die normalerweise sensibler auf die Situation reagieren. Als die Gespräche über wichtige Dinge im September begannen, versuchten viele, sie so weit wie möglich zu sabotieren. Vor allem die Themen im Zusammenhang mit den «SVOs». Im Prinzip ist es in vielen Fällen möglich, eine Unterrichtsstunde anstelle eines «Gesprächs» abzuhalten.
Die militärisch-patriotische Richtung wurde aktiver: Kosaken, Reenactors aus dem Zweiten Weltkrieg, Afghanistan-Veteranen. Sie kommen in die Schule und fangen an, uns zu beschimpfen: Die Schule hat uns nicht reingelassen. Die Kinder nehmen ihre Veranstaltungen anders wahr — ich habe gesehen, dass viele von ihnen bei der ersten Gelegenheit gegangen sind.
Die «Yunarmiya» wird den Eltern als eine Organisation angepriesen, in der die Kinder Disziplin lernen sollen. Und es gibt ideologische Eltern, die den Kreml unterstützen, Eltern «mit Schulterriemen». Ist es schwer, einen Fünftklässler zu motivieren? Wenn du der Jungen Garde beitrittst, wirst du eine schöne Uniform tragen. Vor dem Krieg gingen die «jungen Männer» hauptsächlich zelten. Jetzt schießen sie auf Schießständen und halten Trainingslager ab.
Das Schreiben von Briefen an die Front wurde auf die lange Bank geschoben. Es stimmt, dass einige Lehrer die Initiative ergriffen und die Kinder dazu brachten, es selbst zu tun.
Nur ein Lehrer, ein Historiker, äußert sich gegenüber den Kindern zu den Ereignissen in der Ukraine
Seit September sprechen die Lehrer untereinander nicht mehr über den Krieg, entweder gar nicht oder nur halblaut. Viele haben Angst vor Petzen. Öffentliche Kritik am Krieg in der Schule ist fast unmöglich geworden. Manchmal stellen Schüler Fragen, deren Beantwortung sehr beängstigend ist: Wer hat den Krieg begonnen, wie ist er zu beenden, wer hat Recht und wer hat Unrecht. Auf unserer Lehrersitzung sagte der Schulleiter, dass sich nur ein Lehrer, ein Historiker, zu den Ereignissen in der Ukraine äußern würde. Er sei «dem Thema Ukraine zugewandt».
Ein Lehrer aus Udmurtien
- Die Situation ist von Schule zu Schule unterschiedlich: Sie hängt davon ab, wie patriotisch die Schulleitung eingestellt ist. Es gibt Schulen, die nur Loyalität gegenüber den Behörden zeigen. Auf jeden Fall fallen sie nicht zu sehr auf, sie veranstalten keine solchen Events.
Und es gibt Schulen, in denen es keine formale, sondern eine reale Aggression gegen die Ukraine und das ukrainische Volk gibt. Dieses Thema wird endlos diskutiert: Es gibt Feinde, Nazis, «wir werden unser Volk nicht im Stich lassen» und alles andere. Dies geschieht in aller Aufrichtigkeit: im Unterricht, in den Pausen und in den Klassenzimmern, wo niemand mehr nachfragt. Ich möchte sagen: Unterrichtet!
Die Kinder in den Grundschulen stellen bei diesen Wettbewerben militärische Ausrüstung nach.
Das Verhalten der Schulleitung hängt zu einem großen Teil davon ab, welchen Anteil die Eltern an der Schule haben. Wenn die Schule ein etwas höheres Niveau hat und die Eltern andere Ansichten haben, verhält sich die Schulleitung zurückhaltend.
An der Schule, an der ich arbeite, gibt es keine Kadettenbewegung, keine Jugendarmee. In anderen Schulen haben diese Bewegungen sicherlich zugenommen. Selbst in Kindergärten tragen Kinder in Militäruniform Gedichte vor, in denen sie aufgefordert werden, zu den Waffen zu greifen, um unser Land zu verteidigen, das angegriffen wurde. Es gibt Wettbewerbe zum Thema «Welt ohne Krieg», bei denen die Kinder in den Grundschulen militärische Ausrüstungsgegenstände nachbilden.
Gleichzeitig verschlechtern sich die Rechte der Arbeitnehmer. Stellenbeschreibungen werden geändert, es werden Befehle erteilt, die allen arbeitsrechtlichen Vorschriften widersprechen. Ich hänge am seidenen Faden — es fühlt sich an, als würde ich gleich verjagt werden.
Die aggressive Haltung gegenüber anderen Ländern hat sicherlich ein neues Niveau erreicht
«Ich führe keine wichtigen Gespräche: Wir zahlen nicht dafür, niemand hat einen Vertrag mit mir geschlossen, ich habe das Recht, sie nicht zu führen. Andere tun es. Einige tun es aus Überzeugung, andere, weil es einfacher ist. Sie haben die Materialien bekommen und ich habe sie gelesen. Weniger Nachdenken: Die Lehrer sind mit Arbeit überhäuft und haben keine Zeit zum Nachdenken. Es gibt Gerüchte, dass «Talk About Important» vom Föderalen Dienst für die Aufsicht über Bildung und Wissenschaft beaufsichtigt werden soll.
Ob «Talking About Important» bezahlt wird oder nicht, scheint davon abzuhängen, ob im regionalen Haushalt Geld dafür vorgesehen ist oder nicht. Die Bundesbehörden haben es nur angeordnet, aber kein Geld dafür bereitgestellt.
Die Tatsache, dass der Einfluss von Organisationen wie Unarmia gewachsen ist, ist eindeutig. Sie kommen zu Elternversammlungen, erzählen ihnen, dass man über die Unarmia an einigen Universitäten ohne Konkurrenz zugelassen wird, und versprechen andere Vergünstigungen.
Kritische Lehrer in der Provinz sind meist Einzelgänger
Aggressive Einstellungen gegenüber anderen Ländern haben sicherlich ein neues Niveau erreicht. Nicht alle Familien haben Verständnis für die Situation, und es ist sehr einfach, Kinder zu indoktrinieren. Ich höre, wie die Lehrer selbst reagieren, wenn ein Kind etwas «Unpatriotisches» sagt — sie bemitleiden z. B. die Ukrainer. Wie Lehrer solche Kinder aggressiv angreifen. Das Fernsehen spielt sicherlich eine große Rolle. Und der blinde Glaube, dass alles, was von oben gesagt wird, richtig ist, dass sie nicht lügen können. Dieser Glaube ist völlig irrational.
Anders als in der Hauptstadt gibt es bei uns keine Möglichkeit für Eltern, eine Erklärung zu schreiben, dass ihre Kinder nicht an «Talking about Important Things» teilnehmen werden. Moskau ist ein anderer Staat, in der Provinz ist es viel schlimmer und beängstigender. In Moskau gibt es jedoch aufgeklärtere Menschen. Ich kommuniziere mit Moskauer Lehrern: Sie haben Unterstützung, Gemeinschaft, Verständnis für die Situation. In der Provinz sind die kritischen Lehrer meist Einzelgänger.
{:}